دوشنبه ۲۷ آذر‌ماه ۱۳۸۵
نقدی بر طراحی و کدنويسی بی‌بی‌سی فارسی
۱- بدون شک، بی‌بی‌سی فارسی، يکی از پرطرفدارترين سايت‌های فارسی‌زبان است. سايت Alexa که يکی از سايت‌های معتبر در زمينه تحليل ترافيک سايت‌هاست، نشان می‌دهد که تعداد بازديدکنندگان «بی‌بی‌سی فارسی» بسيار قابل توجه است. (گزارش Alexa در مورد بی‌بی‌سی فارسی) شنيده‌ها، حاکی از آن است که بخش فارسی بی‌بی‌سی، با وجود فيلتر شدن، در ماه، بيش از 20 ميليون بازديدکننده (Page View) دارد که رقمی استثنايی به شمار می‌رود. اما متأسفانه از منظر طراحی و کدنويسی، اين سايت از مشکلات فراوانی رنج می‌برد.
۲- بزرگترين ايرادی که من بر صفحات بی‌بی‌سی فارسی وارد می‌دانم، عنوان (title) اين صفحات است. همان گونه که می‌دانيم، مهمترين اِلِمان يک صفحه وب با کيفيت، عنوان آن است. به اين معنا که کلماتی که در عنوان يک صفحه به کار می‌روند، بالاترين ارزش را برای موتورهای جستجو دارند و در جستجوی اين کليدواژه‌هاست که يک صفحه خاص، در بالاترين رتبه‌ها قرار می‌گيرد. اما اگر دقت کرده باشيد، عنوان تمامی صفحات سايت بی‌بی‌سی فارسی، بلا استثنا، عبارت عجيب «BBCPersian.com» است.
اين اولاً به معنی از دست دادن مهمترين قسمت صفحه است و در ثانی، اگر چند صفحه از سايت بی‌بی‌سی فارسی را باز کرده باشيد، نمی‌توانيد از روی عنوان پنجره‌ها (يا Tabها) متوجه شويد که کدام مطلب در کدام صفحه است و بايد تک‌تک صفحات را چک کنيد تا به صفحه مورد نظرتان برسيد.
جالب اينجاست که اين مسأله روش عنوان‌نويسی، تنها متعلق به بخش فارسی سرويس جهانی بی‌بی‌سی نيست و مثلاً «بی‌بی‌سی سواحيلی» هم به همين مشکل دچار است. اما اگر به سراغ «بی‌بی‌سی عربی» يا «بی‌بی‌سی فرانسوی» يا «بی‌بی‌سی اسپانيولی» برويم، می‌بينيم که چنين مشکلی وجود ندارد و عنوان صفحات شامل نام بخش، سرويس مربوطه و عنوان خبر می‌شود (نمونه عربی، نمونه فرانسوی، نمونه اسپانيولی)
اين سؤال مطرح است که آيا يک دومين که اجاره‌اش، سالی حداکثر 10 دلار است (و اصلاً خود به خود به www.bbc.co.uk/persian/ اصطلاحاً redirect می‌شود) آن قدر مهم و ارزشمند است که به عنوان کليدی‌ترين و ارزشمندترين کليدواژه، بر بالای تمامی صفحات اين سايت قرار گيرد!؟
۳- مورد آزاردهنده ديگر اين است که محتوای اصلی صفحات سايت بی‌بی‌سی فارسی، در سمت چپ پنجره مرورگر قرار می‌گيرند. در صورتی که اکثر قريب به اتفاق سايت‌ها و صفحات به زبان فارسی (يا ديگر زبان‌های «راست به چپ») در سمت راست يا وسط پنجره مرورگر جای می‌گيرند. چرا که برای مخاطب فارسی‌زبان، قرار گرفتن محتوا در سمت راست يا وسط، مرور صفحه را آسان‌تر و دلپذيرتر می‌کند. (اصطلاحاً ارگونوميک‌تر است و با انتظار او بيشتر می‌خواند)
اين مسأله در مورد وبلاگ بی‌بی‌سی فارسی هم صادق است؛ اما در مجله الکترونيکی «زيگ‌زاگ» می‌بينيم که اين مشکل برطرف شده و صفحه از سمت راست چيده شده است.
رفع اين مشکل در شيوه‌نامه (Style Sheet يا CSS) صفحه، تنها 10 دقيقه وقت می‌گيرد و نه بيشتر! (البته بی‌بی‌سی عربی هم دچار همين ايراد هست)
۴- مسأله نه چندان مطلوب ديگر دستخط (Font) مطالب است. اگر دقت کرده باشيد، اکثر قريب به اتفاق سايت‌های فارسی‌زبان، از دستخط تاهوما (Tahoma) برای مطالبشان استفاده می‌کنند. اين دستخط، اگر چه ايده‌آل نيست و اشکال تايپوگرافيک، کم ندارد؛ اما خواندن متن فارسی نوشته شده با اين دستخط، بسيار ساده‌تر و دلپذيرتر از دستخط تايمز نيو رومن (Times New Roman) است و استفاده اکثر قريب به اتفاق وبلاگ‌های فارسی از اين دستخط، مؤيد همين امر است. شايد اجبار به استفاده از شيوه‌نامه مشترک با بخش عربی، دليل اين مورد باشد، اما به هر حال چندان لذت‌بخش نيست.
۵- ديگر موردی که می‌توان به آن اشاره کرد، نام فايل‌ها و صفحات سايت بی‌بی‌سی فارسی است. البته اين تنها به بخش فارسی برنمی‌گردد و اين ايراد بر تمامی زبان‌های ديگر هم وارد است. مسأله استفاده از نام‌های انگليسی برای فايل‌هاست.
همان گونه که می‌دانيد، پس از عنوان هر صفحه، نشانی (URL) آن، از مهمترين بخش‌های يک صفحه برای موتورهای جستجو محسوب می‌شود. مدت‌ها نيز هست که استفاده از کاراکترهای زبان‌هايی جز انگليسی در آدرس صفحات معمول شده و نه مرورگرها با اين کاراکترها مشکل دارند و نه موتورهای جستجو. اما ساختن فايل‌هايی به زبان فارسی و با نام انگليسی، چه فايده‌ای دارد؟ چرا نبايد از کلمات فارسی برای ساختن نام فايل‌ها استفاده کرد؟
۶- مورد ديگر، استفاده از جداول و برچسب (tag يا تگ) table برای قسمت‌بندی و ايجاد layout مورد نظر در صفحات است. اکثر طراحان وب می‌دانند که چند سالی است که استفاده از اين برچسب منسوخ شده و از برچسب div به همراه شيوه‌نامه‌های آبشاری (CSS) برای طراحی صفحات استفاده می‌شود. البته اين مورد، فارسی و انگليسی و فرانسه و عربی ندارد و تمام صفحات بی‌بی‌سی، بلا استثنا، هنوز از جداول بهره می‌برند و لازم است که يک انقلاب! در طراحی اين صفحات اتفاق بيفتد تا اين مشکل حل شود. چيزی که حداقل در بی‌بی‌سی بعيد است!
۷- و به قول همان انگليس‌ها «last, but not least»: خروجی (يا اصطلاحاً Feed) بی‌بی‌سی فارسی
تا جايی که يادم می‌آيد بی‌بی‌سی فارسی، از نخستين سايت‌های فارسی‌زبانی بود که خروجی RSS را به سايتش اضافه کرد و چند سال طول کشيد تا قرار دادن اين خروجی‌ها معمول شد و تک و توک، افرادی پيدا شدند که شروع کردند به استفاده از اين خروجی‌ها برای خواندن صفحات و ...
اما در مبحث کيفيت، هميشه گفته می‌شود که «اولين بودن مهم نيست. مهم، بهترين بودن است.»
هر چند که بی‌بی‌سی فارسی از نخستين ارائه‌دهندگان RSS محسوب می‌شود، اما امروز می‌توان ادعا کرد که RSS آن، فاجعه است.
ايراد نخست اين که قديمی است و هنوز از نسخه 1.0 استاندارد RSS پيروی می‌کند. در صورتی که نه تنها هر وب‌سايت و وبلاگی، RSS 2.0 در اختيار مخاطبانش قرار می‌دهد، که بسياری از بخش‌های ديگر سرويس جهانی هم از اين استاندارد برای خروجی‌هايشان استفاده می‌کنند.
نکته دوم اين که مطالب به طور کامل در خروجی‌ها قرار نمی‌گيرند. با توجه به فيلتِر شدن اين سايت در ايران، قرار دادن متن کامل مطالب، می‌تواند کمک شايانی به بسياری از خوانندگان بی‌بی‌سی فارسی باشد. از سايتی مثل بی‌بی‌سی انتظار نمی‌رود که برای در اختيار گذاشتن مطالبش، خست به خرج دهد يا به دنبال اضافه کردن و جذب بازديد (hit) باشد.
نکته سوم هم يک سری مسائل فنی در خصوص خروجی RSS بی‌بی‌سی است. عنوان (يا title) آن «BBCPersian.com | جهان | Persian News index» انتخاب شده که واقعاً جای تأسف است. از آن تأسف‌برانگيزتر، توضيحات يا description اين خروجی است که «Copyright British Broadcasting Corporation 2006. بی بی سی مسئول محتوای سايت های ديگر نيست» نوشته شده است. بدون هر گونه قضاوتی، آن را با توضيحات خروجی RSS صفحه اصلی بی‌بی‌سی مقايسه کنيد:
"Visit BBC News for up-to-the-minute news, breaking news, video, audio and feature stories. BBC News provides trusted World and UK news as well as local and regional perspectives. Also entertainment, business, science, technology and health news."
۸- در پايان لازم می‌دانم که چند نکته کوچک را هم يادآوری کنم:
اولاً خيلی خوب می‌دانم که طراحی و برنامه‌نويسی بخش فارسی را تيم اين بخش به عهده ندارند و گروه طراحی سرويس جهانی، مسؤول طراحی و کدنويسی هستند. پس به نوعی اين نقد را بايد به آن‌ها وارد دانست
در ثانی، اين تمام مسائل نبود. شايد اگر تک‌تک نکات و ايرادات را می‌خواستم بيان کنم، «مثنوی هفتاد من» می‌شد و خودم هم رغبت نمی‌کردم که بخوانمش
نکته سوم هم اين که سايت بی‌بی‌سی فارسی، از يک سری حداقل‌ها برخوردار است، از ساختار نسبتاً درستی بهره می‌برد و حدس می‌زنم تيم طراحی آن، آن قدر دانش و تجربه داشته باشند که بتوانند نکات مطرح شده را درک کنند. وگرنه ايرنا، فارس و ايپنا که با فايرفاکس مشکل دارند، ايسنا که خروجی‌هايش معتبر (Valid) نيستند و ايرنا و ايلناکه از بيخ و بن، عربند و اصلاً فيد ندارند!
۹- لينک تکميلي: نتايج تحليل و رتبه‌بندی بی‌بی‌سی فارسی از نظر سايت SilkTide
البته دقت کنيد که تنها صفحات ديگر انگليسی‌زبان سايت بی‌بی‌سی مورد تحليل قرار گرفته‌اند. اگر يک account در اين سايت بسازيد و مثل من، بتوانيد نتايج را برای تحليل 25 صفحه ببينيد، خواهيد ديد که وضعيت «Use of page titles» از «Excellent» به «Very Poor» و نمره کلی سايت، از 8.6 به 8.0 کاهش می‌يابند.
یادداشت‌های شما:
bbc یک ایراد دیگر هم دارد:
قبل از انتخابات می گوید به بد رای دهید تا بدتر نیاید
بعد از انتخابات می گوید مردم ایران رژیم حاکم را با رای خود تایید کردند!
--------------------------------------------------------
آقا آرمين
دليلی هم برای حرفت داری؟
ببين ممكنه نقل قول از كس ديگه‌ای باشه و فقط به عنوان يك خبر و يك نظر منتشر شده باشه. نقل قول به معنای تأييد نظر نيست. وگرنه همه خبرگزاری‌ها مثلاً صحبت‌های احمدی‌نژاد در رد هولوكاست رو «نقل» می‌كنن. آيا اين كار به معنی موافقت با حرف‌های احمدی‌نژاده!؟
طبيعتاً نه
