سه شنبه ۱۸ فروردین‌ماه ۱۳۸۸
راه سایپایی صنعت خودروسازی
دیروز منوچهر منطقی، مدیرعامل گروه صنعتی ایران‌خودرو از کار برکنار شد. روزنامه اعتماد، امروز تیتر اول خود را به این خبر اختصاص داده و گزارشی خواندنی درباره برکناری مدیرعامل ایران‌خودرو منتشر کرده است که خواندنش را به شدت توصیه می‌کنم.
نویسنده این گزارش، دلیل اصلی برکناری منطقی را «انتقاد او از سیاست‌های اقتصادی دولت» دانسته و هم‌چنین از «اختلاف اساسی تفکرات حاکم بر ایران‌خودرو با شرکت سایپا» و نیز «جدی نگرفتن ایده ادغام خودروسازان» به عنوان دیگر دلایل این کار نام برده است. ایده ادغام خودروسازان را مهرداد بذرپاش مطرح کرده بود که مدیرعامل فعلی گروه سایپا و از نزدیک‌ترین افراد به محمود احمدی‌نژاد است و پیش از آن، مدیرعامل پارس‌خودرو (زیرمجموعه گروه سایپا) عضو هیأت مدیره گروه سایپا، عضو مرکزی ائتلاف رایحه خوش خدمت، رییس گروه مشاوران جوان محمود احمدی‌نژاد و نیز مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه صنعتی شریف بوده است.
محصولات خودروسازان وطنی، مشکل کم ندارد. کیفیت پایین قطعات و مونتاژ، مصرف بالای سوخت، توانایی‌های حرکتی محدود، آلایندگی بالا، ایمنی بسیار کم، تجهیزات ایمنی و رفاهی بسیار محدود و حتی شکل ظاهری قدیمی و نازیبا از جمله اصلی‌ترین نواقص تولیدات خودروسازان به شمار می‌روند (گرانی خودروهای تولید داخل را قبول ندارم؛ اما آن بحثی جداگانه و مفصل است.)
مقصر اصلی این اشکالات را می‌توان فناوری قدیمی خودروهای اصلی ساخت داخل دانست. برای مثال، طراحی «زیرساخت» یا «plateform» پراید (شامل شاسی، تعلیق، فرمان و موتور) و نیز بدنه و اتاق و امکانات آن متعلق به فورد فیستا ۱۹۸۲ است و در این ۲۷ سال، «کیا موتورز» کره صندوق عقب به آن اضافه کرده و سایپا هم سامانه سوخت‌رسانی موتور آن را از کاربراتور به انژکتور تبدیل کرده است. با معیارهای فنی امروز، طبیعی است که هیچ نکته مثبتی نداشته باشند.
اما به‌روز کردن فناوری خودروهای ساخت داخل، بدون مشارکت خودروسازان بزرگ آمریکایی، اروپایی یا ژاپنی ممکن نیست و طبیعتاً این شرکت‌ها علاقه‌ای به این کار ندارند. چرا که اولاً ترجیح می‌دهند بازار خودروی ایران را (به مانند کشورهای عربی) به روش صادرات به دست بگیرند و به جای سرمایه‌گذاری جدید و تولید در ایران، از ظرفیت‌های خالی کارخانه‌هایشان استفاده کنند. در ثانی ایران به دلایل سیاسی، اقتصادی و حتی قانونی، جای چندان مناسبی برای سرمایه‌گذاری (در مقایسه با مثلاً چین و هند) نیست.
بارها به شروع تقریباً هم‌زمان صنعت خودروسازی در ایران و کره جنوبی اشاره کرده‌اند و پرسیده‌اند چرا ما هنوز مونتاژکاریم و آن‌ها خودروساز. سوای انواع و اقسام مشکلاتی که صنعت خودروسازی ایران (از جمله مدیریت) داشته است، باید به این نکته اشاره کنیم که کره‌ای‌ها فقط خودروسازی ندارند؛ که آن‌ها در علم و فناوری در همه زمینه‌ها بسیار از ما پیشرفته‌تر هستند (برای مثال به صنایع الکترونیک آن کشور بنگرید.) تا وقتی دانشگاه‌های ما همین هستند، فناوری و صنایع کشورمان هم همین خواهند ماند.
از موضوع دور شدم. سایپا و ایران‌خودرو در صنعت خودرو، دو راه متفاوت را طی میکنند. در حالی که ایران‌خودرو پس از طراحی و تولید سمند بر روی پلتفرم پژو ۴۰۵، به طراحی موتور ملی و نیز خودرویی دیگر بر روی پلتفرم پژو ۲۰۶ (که حداقل ۱۰ سال مدرن‌تر از پژو ۴۰۵ است) مشغول شد، بخش تحقیق و توسعه سایپا پراید ۱۴۱ و ۱۳۲ را ساخت و نهایت هنرش عرضه خودرو مینیاتور است. خودرویی که برای ساخت آن، طول شاسی باستانی پراید را افزایش داده‌اند (شاسی را کشیده‌اند) حجم موتور باستانی پراید را از ۱.۳ لیتر به ۱.۵ لیتر رسانده‌اند؛ مخلوطی از سیستم‌های ترمز، تعلیق و فرمان پراید و کیا ریو را بر روی آن نصب کرده‌اند و روی همه این‌ها را با بدنه‌ای از یک طراح بی‌سلیقه ژاپنی شاغل در یک شرکت ایتالیایی (که قبلاً با جواب منفی یک خودروساز چینی مواجه شده بود) پوشانده‌اند.
در مجموع بحث فنی ساخت مینیاتور، چیزی فراتر از پژو آردی نبوده است. (گزارش همشهری درباره مینیاتور هم خواندنی است.)
اما جواد نجم‌الدین که پس از برکناری منوچهر منطقی، جایگزین وی در مجموعه ایران‌خودرو شده است، خودش رئیس هیأت مدیره سایپا (و از مدیران آن مجموعه) است. با این وصف می‌شود انتظار داشت که ایران‌خودرو نیز به مسیر سایپا برود. مسیری با شعار تولید هرچه بیشتر «همین که هست» به هر قیمت و کیفیت ممکن (اتفاقی که در مورد تولید سالانه چند صد هزار دستگاه پراید سفید افتاده است.)
صنعت خودروسازی ما نیاز به یک خانه‌تکانی اساسی و تلاش برای به‌روزرسانی فناوری دارد. چرا که بیش از یک میلیون نفر، مستقیم یا غیرمستقیم در این صنعت شاغل هستند و بخش بزرگی از تولید ناخالص داخلی کشور به آن اختصاص دارد. هیچ یک از دو خودروساز اصلی کشور در مسیری درست قدم برنمی‌دارند؛ اما بعید می‌دانم راهی که سایپا دارد طی میکند، مسیری درست‌تر باشد.
با سایپایی شدن مدیریت ایران‌خودرو و ادغام احتمالی این دو خودروساز، شاید در آینده‌ای نه چندان دور ایران‌خودرو هم پراید تولید کند و ... تو خود بخوان حدیث مفصل از این مجمل.
لینک در بالاترین
یادداشت‌های شما:
من با بخشی از حرفهایت موافقم. اما یادمان نرود که همین ایران خودرو هم سالها پیکان را تولید کرد و همین کاری که الان سایپا دارد با پراید میکند را با پیکان میکرد.
و همین ایران خودرو است که هنوز که هنوز است قبول نمیکند که 405 آتش میگیرد.
من قبول دارم که منطقی به دلایل متعدد از بذرپاش و امثالهم بهتر است اما این برخورد بد او را که نه برای معارفه در جای جدید رفته نه تودیع، نمیپسندم. انگار مدیران ما فکر میکنند که این کارخانه ملک پدریشان است.
